Τι κοινό έχει ο Μπαράκ Ομπάμα με τη Σάντρα Μπούλοκ και τον Χάρισον Φορντ; Εχουν όλοι τους επιζήσει από (μικρά) αεροπορικά ατυχήματα. Οταν το ναυλωμένο Gulfstream ενός υποψήφιου προέδρου των ΗΠΑ- ο Ομπάμα τον Ιανουάριο του 2008-συγκρούεται ξώφαλτσα κατά την απογείωσή του με ένα παρκαρισμένο Τσέσνα στο αεροδρόμιο του Σικάγου, μήπως αυτό σημαίνει άραγε ότι κανένας ταξιδιώτης δεν είναι ασφαλής; Οταν, μόλις τον περασμένο μήνα, η αυστραλιανή Qantas, με κανένα δυστύχημα
στην ιστορία της, κάνει αναγκαστική προσγείωση στη Σιγκαπούρη επειδή ο ένας κινητήρας- κατασκευασμένος από την κορυφαία Rolls Royce- έπιασε φωτιά θέτοντας σε κίνδυνο τους 459 επιβαίνοντες στο Αirbus Α380, το πιο καινούργιο και εξελιγμένο αεροπλάνο του πλανήτη, τι συμβαίνει με τις αερομεταφορές; Η απάντηση είναι ότι τα αεροπορικά ταξίδια εμπεριέχουν «χίλιους», που λέει ο λόγος, κινδύνους αλλά ευτυχώς και πολύ περισσότερες, «αμέτρητες», δικλίδες ασφαλείας.

«Η μεγαλύτερη ανησυχία για την ασφάλεια των πτήσεων σήμερα είναι η πολύ μεγάλη αύξηση στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει αρκετό ειδικευμένο προσωπικό για να καλύψει τη ζήτηση για πιλότους και μηχανικούς συντήρησης» λέει μιλώντας προς «Το Βήμα» ο Μπιλ Βος, πρόεδρος του Flight Safety Foundation, που εδρεύει στις ΗΠΑ. Το αποδίδει στο ότι οι δουλειές αυτές δεν πληρώνουν πια τόσο καλά όσο κάποτε ούτε έχουν το ίδιο κύρος που είχαν στο παρελθόν.

Υπάρχει κάποια περιοχή της γης που τον ανησυχεί περισσότερο; Τονίζοντας ότι δεν θα δίσταζε να ταξιδέψει οπουδήποτε στον κόσμο, προσθέτει: «Εχουμε περιοχές με μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση, όπως η Μέση Ανατολή,όπου οι πτήσεις αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς και οι υπηρεσίες ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας αγωνίζονται να συμβαδίσουν με την αύξηση αυτή». Η Κίνα και η Νοτιοανατολική Ασία, συνεχίζει, δεν έχουν πρόβλημα ενώ η Ινδία πασχίζει.

Στην Ευρώπη αυτά τα ζητήματα είναι λυμένα. «Διανύουμε μία από τις καλύτερες χρονιές,αν όχι την καλύτερη των τελευταίων δεκαετιών» λέει στο «Βήμα» ο Ηλίας Μαραγκάκης, αναλυτής ασφαλείας πτήσεων στη Εuropean Αviation Safety Αgency (ΕΑSΑ), από την Κολονία, όπου έχει την έδρα της η ευρωπαϊκή αυτή αρχή, που ιδρύθηκε το 2003 με τέσσερα άτομα προσωπικό και σήμερα έχει 500.

Εξηγεί ότι ανάμεσα στις αρμοδιότητες της ΕΑSΑ είναι η πανευρωπαϊκή πιστοποίηση αεροσκαφών, η οποία απαιτεί τον «σεβασμό κανόνων ασφαλείας 20 ή 30 φορές πιο αυστηρών από αυτό που αναμένουμε ότι θα συναντήσει ένα αεροσκάφος στη ζωή του». Αν κάνουμε την αντιστοιχία στα αυτοκίνητα, «θα έπρεπε να είχαν έξι λάστιχα και δύο κινητήρες αλλά να μπορούν να κινηθούν με δύο λάστιχα και έναν κινητήρα». Πού όμως κάθεται ένας ειδικός στην ασφάλεια των πτήσεων όταν πετάει; Ποιες αεροπορικές εταιρείες προτιμάει; «Δεν υπάρχουν ασφαλείς και μη ασφαλείς θέσεις σε ένα αεροπλάνο» λέει ο κ. Βος. «Στατιστικά είτε κάθεσαι στις μπροστινές θέσεις είτε στις πίσω,δεν έχεις περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσεις σε περίπτωση σοβαρού δυστυχήματος». Σύμφωνα με τον κ. Μαραγκάκη, το πιο ασφαλές σημείο για έναν επιβάτη είναι... εκείνο όπου φοράει τη ζώνη του. «Στην Ευρωπαϊκή Ενωση πέρυσι σημειώθηκαν 150 τραυματισμοί από αναταράξεις, οι περισσότεροι ελαφροί, κυρίως μελών του πληρώματος» λέει. Η πιθανότητα, βεβαίως, είναι εξαιρετικά μικρή αν λάβουμε υπόψη ότι τα ευρωπαϊκά αεροσκάφη πραγματοποίησαν επτά εκατομμύρια πτήσεις.

Η ΕΑSΑ, της οποίας οι μελέτες, όπως λέει ο αναλυτής της, έχουν ως στόχο «να διαπιστώσουν προβλήματα προτού γίνουν περιστατικά», εκδίδει πανευρωπαϊκούς κανονισμούς ασφαλείας για τα αεροδρόμια και την εναέρια κυκλοφορία. Παρακολουθεί, δηλαδή, στενά την «υγεία» των αεροσκαφών που κινούνται στην Ευρώπη. Ο κ. Βος, όμως, ο οποίος τονίζει ότι το αεροπλάνο είναι ένα εξαιρετικά ασφαλές μέσο, οπότε ο ίδιος δεν ασχολείται με το ποια εταιρεία θα ταξιδέψει, έχει μια συμβουλή για όσους φοβούνται: «Να επιλέγουν αεροπορικές εταιρείες που ανήκουν σε μεγάλες συμμαχίες επειδή περνούν αυστηρότερους ελέγχους- τόσο της χώρας στην οποία λειτουργούν όσο και της συμμαχίας».

Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΔΙΚΟΥ ΕΠΙΖΩΝΤΟΣ
«Εχω ακόμη στο στόμα μου γεύση από πετρέλαιο και αλάτι»

Οταν η Μπαϊά Μπακαρί, 13χρονη μαθήτρια από το Παρίσι,ξαναβρήκε τις αισθήσεις της δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ήταν η μοναδική επιζήσασα από την πτώση αεροσκάφους της Yemenia Αirways που πετούσε προς τα νησιά Κομόρος τον Ιούνιο του 2009. Μέσα στη μαύρη νύχτα,στα παγωμέ να νερά του Ινδικού,πιάστηκε από ένα κομμάτι από τα συντρίμμια αλλά δεν είχε καταλάβει ότι το αεροπλάνο συνετρίβη. «Πίστευα ότι πετάχτηκα έξω επειδή πίεζα πολύ δυνατά το μέτωπό μου στο παράθυρο.Αναρωτιόμουν τι θα έλεγε η μητέρα μου». Δεν γνώριζε ότι η μητέρα της ήταν ανάμεσα στα 152 θύματα του δυστυχήματος.Πέρασαν εννέα ώρες ώσπου να σώσει την Μπαϊά ένας ψαράς από τα Κομόρος. «Ακόμη έχω στο στόμα μου τη γεύση του πτρελαίου που,ανακατεμένο με το αλάτι,μου έπνιγε τον λαιμό» έγραψε στο βιβλίο της Μoi Βahia - La Μiraculee που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο.Σήμερα ζει με τον πατέρα της σε προάστιο του Παρισιού.Εναν μήνα μετά το δυστύχημα ο γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί της υποσχέθηκε ότι θα την καλούσε στο Μέγαρο των Ηλυσίων.Η Μπαϊά ακόμη περιμένει την πρόσκληση.

Στις οκτώ από τις 16 περιπτώσεις μοναδικών επιζώντων από το 1970 ο επιζών ήταν παιδί και στις πέντε μέλος του πληρώματος.Χαρακτηριστικό των μοναδικών επιζώντων είναι ότι υποφέρουν από την «ενοχή του επιζήσαντος»: ενοχή γιατί σώθηκαν μόνο οι ίδιοι,γι΄ αυτά που δεν έκαναν για να σώσουν τους άλλους,γι΄ αυτά που έκαναν για να σωθούν.

«Οι άνθρωποι φταίνε πρώτα, όχι οι μηχανές»
Για την αφόρητη πίεση που δέχονται οι πιλότοι μιλάει στο «Βήμα» η αεροπορική ψυχολόγος Λουκία Λουκοπούλου,συνεργάτις της ΝΑSΑ
Το 80%-90% των αεροπορικών δυστυχημάτων οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. «Λέμε ότι “οφείλεται σε λάθος του πιλότου”, πιο σωστό όμως είναι να πούμε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι πιλότοι δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις,στην πίεση που αισθάνονται» μας λέει η Λουκία Λουκοπούλου. Δουλειά της είναι να βοηθάει τον πιλότο στο εργασιακό του περιβάλλον: «Ως άνθρωπος έχει ορισμένες δυνατότητες και καλείται να χειριστεί μια τεχνολογία.Εμείς εξετάζουμε αν αυτό που καλείται να κάνει είναι εναρμονισμένο με τις δυνατότητές του». Γιατί όμως οι πιλότοι που έχουν περάσει από εκπαίδευση και έχουν χιλιάδες ώρες πτήσης κάνουν λάθη; Η κυρία Λουκοπούλου,η οποία συμβουλεύει αεροπορικές εταιρείες αλλά και την Πολεμική Αεροπορία για θέματα ασφαλείας και έχει διερευνήσει δεκάδες δυστυχήματα,λέει ότι «η τελευταία πράξη είναι το ανθρώπινο σφάλμα. Στο παρασκήνιο υπάρχει μια σειρά παραγόντων που οδήγησαν ως εκεί. Μπορεί ο πιλότος να είναι κουρασμένος από τα ωράρια εργασίας ή οι διαδικασίες που ακολουθεί να μην είναι γραμμένες σωστά».

Αυτό που την ανησυχεί για το μέλλον της ασφαλείας των πτήσεων είναι ότι κατασκευάζουμε υπερβολικά πολύπλοκα μηχανήματα.

«Μπορείς να κατασκευάσεις ένα αεροπλάνο που θα πετάει 80 ώρες,ποιος άνθρωπος όμως και με ποιες σωματικές αντοχές θα το πετάξει; Επίσης οι νέοι τρόποι προσέγγισης στα αεροδρόμια ξεπερνούν τον άνθρωπο. Εξαρτώνται πολύ από την αυτοματοποίηση και ο πιλότος μένει απ΄ έξω».

Σε μελέτη των ατυχημάτων της δεκαετίας 1991-2000 για λογαριασμό της ΝΑSΑ «βρήκαμε ότι υπάρχει χώρος για πολλές βελτιώσεις».

Είναι όλες οι φάσεις της πτήσης ίδιες; «Από την κάθοδο και μετά,κατά την προσέγγιση και την προσγείωση,αρχίζει μια πιο περίπλοκη διαδικασία διότι υπάρχει αυξημένη εναέρια κυκλοφορία,ο χειριστής πρέπει να τηρήσει ορισμένες διαδρομές,να ακολουθήσει τις αλλαγές που του δίνει ο ελεγκτής και να παρακολουθεί την κατάσταση στο αεροσκάφος.Επίσης στην απογείωση η στιγμή που το αεροσκάφος σηκώνεται από το έδαφος είναι κρίσιμη».

Το μόνο που εξετάζει η ίδια όταν ταξιδεύει είναι η άνεση: κάθεται μπροστά επειδή συνήθως έχει λιγότερο θόρυβο. «Σίγουρα κρατάω δεμένη τη ζώνη ασφαλείας- δεν κοστίζει τίποτα.Επίσης παρακολουθώ τις οδηγίες των αεροσυνοδών και ρίχνω μια ματιά να δω πού βρίσκεται η έξοδος κινδύνου κι ας ξέρω ότι είναι απίθανο να συμβεί κάτι».

ΕΞΙ (ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ) ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΕΞΙ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
ΚΟΠΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΟΥ
Πάει η οροφή, «πέταξε» η αεροσυνοδός!
Στις 28 Απριλίου 1988 αεροσκάφος της Αloha Αirlines στη Χαβάη έχασε το ένα τρίτο της οροφής, από το πιλοτήριο ως το φτερό. Η αεροσυνοδός Κλάραμπελ Λάνσινγκ εκτινάχθηκε με ορμή έξω και σκοτώθηκε, ενώ ο πιλότος προσγειώθηκε χωρίς άλλες απώλειες, καθώς οι επιβάτες κρατούσαν σφιχτά με τα χέρια έτερη αεροσυνοδό για να μην «πετάξει» και εκείνη. Η κόπωση μετάλλου οφείλεται στο ότι το αεροσκάφος λειτουργούσε χρόνια σε θαλάσσιο περιβάλλον, εκτεθειμένο σε αλάτι και υγρασία.

ΠΥΡΚΑΪΑ ΣΤΟΝ ΘΑΛΑΜΟ ΕΠΙΒΑΤΩΝ
Φαντάστηκαν ότι μύριζε ο κλιματισμός
Τέσσερα χρόνια και 38 εκατ. δολάρια χρειάστηκαν για να γίνουν γνωστά τα αίτια της πτώσης του ΜD-11 της Swissair που εκτελούσε την πτήση Νέα Υόρκη- Γενεύη. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1998 συνετρίβη ξαφνικά στον Ατλαντικό με 229 επιβαίνοντες χωρίς προφανή λόγο! Τελικά οι ειδικοί συμφώνησαν: μια απλή πυρκαγιά, ίσως από τσιγάρο, ξέσπασε στον θάλαμο επιβατών. Το πλήρωμα στην αρχή την υποτίμησε νομίζοντας ότι μύριζε ο κλιματισμός. Οταν έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ήταν αργά.

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΤΗ
«Αφήνομαι στα χέρια του Αλλάχ...»
Στις 31 Οκτωβρίου 1999 η πτήση της Εgypt Αir Νέα Υόρκη- Κάιρο συνετρίβη στ΄ ανοιχτά της Μασαχουσέτης σκοτώνοντας και τους 217 επιβαίνοντες. Επίσημη αιτία του δυστυχήματος ήταν «οι ενέργειες του συγκυβερνήτη». Το «μαύρο κουτί» έχει καταγράψει τον πιλότο να λέει ότι πηγαίνει στην τουαλέτα και 30 δευτερόλεπτα αργότερα τον συγκυβερνήτη Γκαμίλ αλ Μπατούντι (φωτογραφία) να μονολογεί:

«Αφήνομαι στα χέρια του Αλλάχ...». Απενεργοποιεί τον αυτόματο πιλότο, σβήνει τις μηχανές. Καταστροφή.

ΕΛΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΔΙΑΔΡΟΜΟ
Για ένα κομματάκι μέταλλο
Στις 25 Ιουλίου 2000 ένα υπερηχητικό Κονκόρντ που απογειωνόταν από το Παρίσι για τη Νέα Υόρκη πάτησε ένα μεταλλικό έλασμα που είχε πέσει στον διάδρομο από προηγηθέν αεροπλάνο της Continental. Το μέταλλο έσκισε ένα λάστιχο, κομμάτι του ελαστικού τρύπησε τη δεξαμενή καυσίμων και το αεροπλάνο έπεσε φλεγόμενο σε ξενοδοχείο σκοτώνοντας 104 επιβαίνοντες και τέσσερις στο έδαφος. Τον Οκτώβριο του 2003 τα Κονκόρντ καθηλώθηκαν για πάντα στο έδαφος. ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥ ΠΙΛΟΤΟΥ
Μοιραία απόφαση μες στην ομίχλη
Στις 27 Μαρτίου 1977 ο ολλανδός κυβερνήτης του Βoeing 747 της ΚLΜ μπήκε στον διάδρομο του αεροδρομίου της Τενερίφης, στις Καναρίους Νήσους, έτοιμος να απογειωθεί. Επικρατούσε πυκνότατη ομίχλη. Με απόλυτη αυτοπεποίθηση, ως ο καλύτερος πιλότος και προϊστάμενος των εκπαιδευτών της εταιρείας, αγνόησε ή παρανόησε τον πύργο ελέγχου και ξεκίνησε να απογειώνεται ενώ ένα άλλο «θηρίο», επίσης Βoeing 747, της Ρan Αm, βρισκόταν κανονικά στην άλλη άκρη του διαδρόμου. Αποτέλεσμα, το πλέον πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα: 583 νεκροί.

ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η Λιβύη έστειλε μήνυμα θανάτου
Στις 21 Δεκεμβρίου 1988 μια βόμβα εξερράγη στο εσωτερικό του Βoeing 747 της Ρan Αmerican που εκτελούσε την πτήση ΛονδίνοΝέα Υόρκη. Τα συντρίμμια κατέπεσαν κοντά στην πόλη Λόκερμπι της Σκωτίας σκοτώνοντας 270 ανθρώπους, τους 11 στο έδαφος. Μόλις το 2003 η Λιβύη ανέλαβε την «ευθύνη για τις πράξεις πρακτόρων της», ένας εκ των οποίων φυλακίστηκε ως το 2009. Εικάζεται ότι ο Καντάφι θέλησε να εκδικηθεί για τους πολύνεκρους αμερικανικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Λιβύης το 1986.